Doanh nghiệp nên áp dụng tiêu chuẩn HACCP hay ISO 22000?

HACCP và ISO 22000 là hai tiêu chuẩn phổ biến nhất trong ngành thực phẩm, nhưng lựa chọn tiêu chuẩn nào mới thực sự tối ưu chi phí và phù hợp với mô hình sản xuất của bạn? Hãy cùng SUNTECH tìm hiểu trong bài viết dưới đây để hiểu rõ sự khác biệt giữa hai tiêu chuẩn, giúp doanh nghiệp đưa ra lựa chọn đúng ngay từ đầu, tối ưu chi phí và nâng cao hiệu quả vận hành.

1. HACCP và ISO 22000 có mối quan hệ như thế nào?

HACCP là hệ thống tập trung vào kỹ thuật phân tích mối nguy và kiểm soát điểm tới hạn, dùng để nhận biết, đánh giá và kiểm soát các rủi ro ảnh hưởng đến an toàn thực phẩm trong quá trình sản xuất.

ISO 22000 là tiêu chuẩn quốc tế về hệ thống quản lý an toàn thực phẩm, có phạm vi rộng hơn, bao trùm toàn bộ chuỗi cung ứng từ khâu nguyên liệu đến bàn ăn.

Xét về mối quan hệ, HACCP và ISO 22000 không hề tách biệt hay đối lập mà có sự bao trùm, gắn kết với nhau. ISO 22000 được xây dựng trên nền tảng 7 nguyên tắc của HACCP, một hệ thống ISO 22000 hoàn chỉnh sẽ bao gồm trọn vẹn quy trình HACCP, kết hợp với các chương trình tiên quyết (PRP) và các yêu cầu về quản lý doanh nghiệp.

Do đó, Hệ thống quản lý an toàn thực phẩm được coi là lựa chọn toàn diện và thường được các doanh nghiệp hướng tới để quản lý an toàn thực phẩm ở mức độ cao hơn.

2. So sánh HACCP và ISO 22000

2.1 Điểm giống nhau

Mục đích

Cả hai tiêu chuẩn đều được xây dựng hướng đến mục đích sau:

• Giúp doanh nghiệp kiểm soát, phòng ngừa các mối nguy và đảm bảo an toàn thực phẩm trong toàn bộ quá trình sản xuất.
• Đảm bảo sản phẩm khi đưa ra thị trường đạt chất lượng, an toàn cho sức khỏe người tiêu dùng.
• Thay thế giấy chứng nhận cơ sở đủ điều kiện an toàn thực phẩm theo nghị định 15/2018-CP.

Thời hạn và phạm vi

• Thời hạn: 03 năm và yêu cầu đánh giá giám sát hằng năm để duy trì hiệu lực.
• Phạm vi công nhận: Toàn thế giới

Nguyên tắc xây dựng

Đều phải thực hiện theo 7 nguyên tắc CODEX quy định để kiểm soát các mối nguy trong quá trình chế biến – sản xuất thực phẩm:

• Nguyên tắc 1: Nhận diện – phân tích mối nguy
• Nguyên tắc 2: Xác định các Điểm kiểm soát tới hạn (CCP)
• Nguyên tắc 3: Thiết lập các giới hạn tới hạn
• Nguyên tắc 4: Thiết lập hệ thống giám sát các CCP
• Nguyên tắc 5: Thiết lập các hành động khắc phục
• Nguyên tắc 6: Thiết lập thủ tục xác minh
• Nguyên tắc 7: Thiết lập hệ thống lưu giữ hồ sơ, tài liệu

2.2 Điểm khác nhau giữa HACCP và ISO 22000

Để giúp doanh nghiệp có cái nhìn trực quan và lựa chọn tiêu chuẩn phù hợp ngay từ đầu, SUNTECH đã tổng hợp bảng so sánh các điểm khác biệt cốt lõi dưới đây:

3. Doanh nghiệp nên áp dụng tiêu chuẩn nào?

Thực tế, không có tiêu chuẩn nào là đúng nhất cho mọi doanh nghiệp. Việc lựa chọn giữa Hệ thống phân tích mối nguy và kiểm soát điểm tới hạn và Hệ thống quản lý an toàn thực phẩm cần dựa trên sự cân nhắc về 3 yếu tố:

• Mức độ sẵn sàng về nhà xưởng (PRP/GMP/SSOP)
• Quy mô vận hành 
• Yêu cầu của thị trường/ khách hàng mục tiêu.

3.1 Khi nào doanh nghiệp nên áp dụng HACCP?

HACCP là lựa chọn lý tưởng khi doanh nghiệp muốn tập trung vào phần lõi kỹ thuật để kiểm soát mối nguy một cách trực diện và tiết kiệm chi phí. Doanh nghiệp nên ưu tiên Hệ thống phân tích mối nguy và kiểm soát điểm tới hạn nếu:

• Doanh nghiệp đang trong giai đoạn chuẩn hóa ATTP ban đầu: cần một kế hoạch rõ ràng về mối nguy, Điểm kiểm soát tới hạn, giới hạn tới hạn, giám sát và hành động khắc phục.
• Quy mô vừa/nhỏ, ít dòng sản phẩm: Cần một hệ thống gọn nhẹ, dễ triển khai, hồ sơ đơn giản để tập trung vào vận hành thực tế.
• Ngân sách hạn chế: Muốn tối ưu chi phí đầu tư ban đầu nhưng vẫn đảm bảo đủ điều kiện pháp lý (thay thế giấy phép ATTP).
• Đang củng cố nền tảng: Khi nhà máy đã làm tốt vệ sinh (SSOP) và thực hành sản xuất (GMP), việc áp dụng HACCP sẽ giúp hệ thống chạy ổn định ngay mà không cần đập đi xây lại.

Hệ thống phân tích mối nguy và kiểm soát điểm tới hạn là lựa chọn hợp lý nếu doanh nghiệp cần kiểm soát rủi ro theo công đoạn và muốn triển khai theo hướng vừa làm vừa tối ưu.

3.2 Khi nào doanh nghiệp nên áp dụng ISO 22000?

ISO 22000 phù hợp khi doanh nghiệp cần một hệ thống quản lý an toàn thực phẩm toàn diện, không chỉ kiểm soát mối nguy mà còn chuẩn hóa cách quản trị, phối hợp và cải tiến. Doanh nghiệp nên ưu tiên Hệ thống quản lý an toàn thực phẩm nếu:

• Cần khung quản lý tổng thể: Doanh nghiệp muốn chuẩn hóa từ chính sách, đào tạo nhân sự, kiểm soát thông tin đến đánh giá nội bộ và cải tiến liên tục theo chuẩn quốc tế.
• Mục tiêu xuất khẩu hoặc vào chuỗi cung ứng lớn: Khi bạn muốn đưa hàng vào siêu thị (Aeon, Lotte…) hoặc làm vendor cho các thương hiệu lớn (B2B). Chứng nhận ISO 22000 giúp đối tác dễ thẩm định năng lực hệ thống hơn, đặc biệt khi làm việc với chuỗi cung ứng nhiều yêu cầu.
• Vận hành phức tạp (nhiều bộ phận, nhiều ca, thay đổi quy trình thường xuyên): Hệ thống quản lý an toàn thực phẩm hỗ trợ chuẩn hóa từ quản trị đến vận hành, giảm rủi ro lệch quy trình giữa các ca/khu vực và tăng tính ổn định dài hạn.

Tóm lại, Hệ thống quản lý an toàn thực phẩm phù hợp với doanh nghiệp muốn xây nền quản trị bền vững, chuẩn hóa vận hành để mở rộng quy mô hoặc đáp ứng thẩm định từ đối tác.

SUNTECH gợi ý lộ trình triển khai phù hợp, ít tốn kém

Để tránh tình trạng làm hệ thống trên giấy gây lãng phí, SUNTECH gợi ý lộ trình nâng cấp từng bước mà doanh nghiệp có thể áp dụng như sau:

• B1: Xây dựng hệ thống nhà xưởng vững chắc (PRP/GMP/SSOP)
• B2: Kiểm soát mối nguy và ổn định vận hành (HACCP) 
• B3: Chuẩn hóa quản trị, mở rộng quy mô và cải tiến hệ thống ( ISO 22000)

Lộ trình này giúp doanh nghiệp vừa kiểm soát tốt an toàn thực phẩm theo từng giai đoạn, vừa có thời gian tích lũy nguồn lực để nâng cấp hệ thống quản lý một cách bài bản và ít tốn kém nhất.

5. Các câu hỏi thường gặp ( FAQ )

HACCP có bắt buộc cho mọi doanh nghiệp thực phẩm không?

Không bắt buộc. Tuy nhiên, theo Nghị định 15/2018/NĐ-CP, doanh nghiệp đã có chứng nhận Hệ thống phân tích mối nguy và kiểm soát điểm tới hạn (hoặc ISO 22000) sẽ được miễn thủ tục xin cấp Giấy chứng nhận cơ sở đủ điều kiện ATTP, giúp giảm đáng kể gánh nặng hành chính.

Điểm khác biệt lớn nhất giữa HACCP và ISO 22000 là gì?

Là phạm vi quản lý. HACCP tập trung vào kiểm soát rủi ro an toàn thực phẩm tại các điểm tới hạn. ISO 22000 tập trung vào quản lý toàn bộ hệ thống, quy trình kinh doanh và cải tiến liên tục trên toàn chuỗi cung ứng.

Có cần thiết phải chuyển sang ISO 22000 khi đã có HACCP không?

Không bắt buộc, bởi áp dụng ISO 22000 là hoạt động hoàn toàn tự nguyện. Doanh nghiệp có thể tiếp tục duy trì HACCP nếu tiêu chuẩn này vẫn đáp ứng đủ yêu cầu của khách hàng và quy định pháp luật hiện hành.

Khi mở rộng nhà máy có cần chuyển sang ISO 22000 không?

Không bắt buộc, nhưng khuyến khích nên chuyển đổi. Khi quy mô mở rộng, việc quản lý bằng ISO 22000 sẽ giúp chuẩn hóa quy trình đồng bộ giữa các nhà máy và kiểm soát chuỗi cung ứng phức tạp hiệu quả hơn so với HACCP đơn lẻ.

Khi thay đổi quy trình sản xuất có cần cập nhật lại HACCP/ISO 22000 không?

Có. Mọi thay đổi về dây chuyền, công nghệ hay nguyên liệu đều có thể làm phát sinh mối nguy mới. Doanh nghiệp phải phân tích lại mối nguy, xác định lại điểm CCP và cập nhật hệ thống tài liệu.

Muốn xuất khẩu sang Châu Âu/Mỹ thì bắt buộc phải có ISO 22000 hay chỉ cần HACCP?

HACCP là điều kiện cần tối thiểu. Tuy nhiên, để tạo lợi thế cạnh tranh và dễ dàng thông quan vào các thị trường khó tính như EU, Mỹ hay các chuỗi siêu thị lớn (như Walmart, Costco), ISO 22000 (hoặc FSSC 22000) là tấm vé thông hành uy tín và cần thiết hơn.

Đang áp dụng HACCP, muốn nâng cấp lên ISO 22000 có khó không?

Không khó, vì doanh nghiệp đã có nền tảng cốt lõi là kiểm soát mối nguy. Doanh nghiệp chỉ cần bổ sung thêm các quy trình quản lý hệ thống (như: bối cảnh tổ chức, vai trò lãnh đạo, quy trình trao đổi thông tin nội bộ/bên ngoài, đánh giá hiệu suất…) để hoàn thiện bộ khung theo tiêu chuẩn ISO.

Tóm lại HACCP là điều kiện cần, còn ISO 22000 là điều kiện đủ để doanh nghiệp bứt phá. Hy vọng bài viết đã giúp bạn phân biệt HACCP và ISO 22000. Lựa chọn đúng tiêu chuẩn ngay từ đầu sẽ giúp doanh nghiệp tiết kiệm hàng trăm triệu đồng chi phí sửa đổi sau này.

Thiết kế và tính toán AHU cho phòng sạch

Những điều bạn cần biết về bản vẽ tủ điện công nghiệp

Air Lock là gì? Những loại chốt gió phổ biến hiện nay

SMT là gì? Công nghệ SMT trong ngành điện tử

Biện pháp phòng cháy chữa cháy trong nhà xưởng sản xuất

GSP là gì? Tiêu chuẩn GSP trong ngành dược

Khóa liên động tích hợp trong thiết bị phòng sạch

Tiêu chuẩn FSSC 22000 là gì? Nội dung và lợi ích khi áp dụng